FAS

Płodowy zespół alkoholowy jest to choroba polegająca na uszkodzeniu ośrodkowego układu nerwowego dziecka pod wpływem alkoholu wypijanego przez matkę podczas ciąży.

Działanie alkoholu uszkadza mózg dziecka i wpływa na jego zachowanie. Do uszkodzenia mózgu dziecka wystarczy niewielka ilość spożytego przez matkę alkoholu, natomiast deformacje fizyczne np. niskorosłość, dysmorfia twarzy świadczą o dużej ilości wypijanego alkoholu przez brzemienną matkę.

Już  jednorazowe upicie się w ciągu ostatniego trymestru ciąży wystarczy, by spowodować uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego płodu.

Na świat przychodzi więcej dzieci z FAS, niż z Zespołem Downa. (1991, Journal of American Medical Association), a badania pokazują, że alkohol powoduje więcej szkód w rozwijającym się płodzie niż inne substancje łącznie z marihuaną, heroiną i kokainą (Institute of Medicine, 1996).

 W Polsce rodzi się ok. 9 000 dzieci z FAS rocznie[1]. Problem FAS dotyczy znakomitej większości dzieci adoptowanych.

 Alkohol, w sensie neurologicznym, powoduje u płodu:

1. obumieranie komórek mózgowych (tzn. że dziecko przychodzi na świat z mniejszą ilością komórek nerwowych i jego mózg jest mniejszy)
2. migrację komórek do niewłaściwych obszarów (oznacza to, że w procesie tworzenia się komórki nerwowe nie trafiają do tych obszarów mózgu, w których powinny podjąć swoją pracę, ale znajdują się zupełnie gdzie indziej, w efekcie dziecko ma w głowie „bałagan” czyli „neurologiczny mętlik” uniemożliwiający właściwe myślenie, poznawanie, zapamiętywanie, przetwarzanie informacji itp.)
3. tworzenie się niewłaściwych połączeń między neuronami (co również ma wpływ na to, jak dziecko odbiera świat – niewłaściwy odbiór wrażeń sensorycznych).

Do skutków FAS, które mogą się objawiać w różnych etapach rozwojowych dziecka należą:

• nadpobudliwość,
• deficyt uwagi, rozproszenie,
• osłabienie reakcji hamujących, brak opanowania,
• nietypowy chód,
• słabo rozwinięte funkcje motoryczne,
• zaburzenia duchowości,
• zaburzenia mowy,
• wady słuchu,
• labilność emocjonalna,
• trudności ze ssaniem i jedzeniem,
• opóźniony rozwój psychofizyczny,
• obniżony poziom funkcjonowania umysłowego (upośledzenie umysłowe),
• trudności w uczeniu się,
• zaburzenia zachowania,
• zniekształcenia twarzy (dysmorfia)
  
  

Opis wybranych symptomów:

• Nadpobudliwość:

jest efektem uszkodzenia podwzgórza, wzgórza i płata czołowego. Objawia się to m.in. częstymi napadami złości. Dzieci wpadają w furię, co utrudnia im dopasowanie się do środowiska i sytuacji. Nie umieją czekać na swoją kolej. Pochopnie rozumieją kierowane do nich uwagi lub wskazówki. Nie potrafią usiedzieć spokojnie by się nie wiercić, kręcić, machać nogami. Dzieci nadpobudliwe są bardzo często impulsywne, podejmują działanie zanim pomyślą.

• Deficyt uwagi, rozproszenie:

jest efektem uszkodzenia płata czołowego i móżdżku i objawia się słabą koncentracją dzieci na wykonywanej czynności. Dzieci z FAS są bardzo często nadwrażliwe na dźwięk i na dotyk. Nie radzą sobie ze zbyt dużą ilością docierających bodźców i dlatego wszystko je rozprasza. Nauka staje się bardzo trudna lub prawie niemożliwa. Nie kończą rozpoczętego działania, wymagają ciągłego napominania dotyczącego tego co mają robić.

• Labilność emocjonalna:

spowodowana jest uszkodzeniem układu limbicznego wraz z płatem czołowym. Płaty czołowe odpowiadają za przełożenie emocji jakie płyną z układu limbicznego na słowa, zachowanie, samopoczucie. Dzieci z FAS bardzo szybko popadają w skrajne nastroje. Żyją chwilą obecną i reagują na bodźce, które przynosi im życie na bieżąco. Najszybciej tracą pozytywny nastrój poprzez doświadczanie niepowodzenia i krytyki. Wpadają we wściekłość, której sami nie umieją opanować. Zdarza się, że biją na oślep, krzyczą. Jednocześnie brakuje im zrozumienia i troski dla uczuć innych ludzi. Często doświadczają przygnębienia i frustracji.

• Obniżony poziom funkcjonowania umysłowego

wiąże się z uszkodzeniem płata czołowego. Dzieci charakteryzuje obniżona pamięć operacyjna, a w związku z tym mają słabe umiejętności przyswajania wiedzy, rozumienia i przetwarzania informacji. Upośledzone jest myślenie przyczynowo-skutkowe, a zwłaszcza myślenie abstrakcyjne i arytmetyczne. Stąd problemy szkolne zwłaszcza w starszych klasach szkoły podstawowej i w dalszych latach nauki. Nie pojmują znaczenia upływu czasu, wartości pieniędzy. Nie są w stanie zrozumieć konsekwencji postępowania i działań. Nie planują swojego działania, nie potrafią podejmować decyzji. Są impulsywne i niedojrzałe społecznie. Żyją tu i teraz.

Praca z dzieckiem z FASD nastręcza ogromnych trudności.

Rodzice, opiekunowie, wychowawcy, nauczyciele mają problemy z doborem właściwych metod pracy z dzieckiem.

Trwałe uszkodzenie mózgu (statyczna encefalopatia), jest praktycznie niewidoczna, a oznacza, że mózg pracuje w specyficzny sposób, nie potrafi właściwie przetwarzać zgromadzonych informacji. Dziecku stawiane są zbyt wysokie wymagania, co skutkuje kolejnymi zaburzeniami, tzw. wtórnymi.

Rodzice/nauczyciele interpretują zachowania dziecka niewłaściwie, przypisując mu lenistwo, złośliwość, nieposłuszeństwo, brak dobrej woli. Siebie natomiast obwiniają o błędy wychowawcze, o nieudolność, co może prowadzić do wypalenia, poczucia porażki, obniżenia nastroju, a nawet do stanów chorobowych.