Płodowy Zespół Alkoholowy (FAS) – gdy kieliszek zostawia ślad na całe życie
Wyobraź sobie, że przed Tobą stoi kieliszek wina. Jeden, malutki kieliszek. Dla dorosłego człowieka to niewiele, prawda? Ale dla rozwijającego się w łonie matki dziecka nawet ta niewielka ilość alkoholu może mieć dramatyczne konsekwencje. Właśnie ten temat poruszę dzisiaj – Płodowy Zespół Alkoholowy, czyli FAS (z ang. Fetal Alcohol Syndrome).
Czym właściwie jest FAS?
FAS to nie jest zwykłe zaburzenie – to całe spektrum problemów zdrowotnych i rozwojowych, które pojawiają się u dzieci, których mamy piły alkohol w czasie ciąży. To trochę jak układanka, gdzie każdy element może wyglądać inaczej, ale wszystkie są ze sobą powiązane.
Może się zastanawiasz – przecież jedna lampka wina od czasu do czasu nie może zaszkodzić? Niestety, prawda jest taka, że nawet najmniejsza ilość alkoholu może wpłynąć na rozwój dziecka. Nie ma czegoś takiego jak „bezpieczna dawka” alkoholu w ciąży. Każdy łyk to potencjalne ryzyko.
Dzieci z FAS można często rozpoznać po charakterystycznym wyglądzie twarzy. To tak jakby alkohol zostawił swój podpis na ich twarzach.
Jak rozpoznać FAS?
Dzieci z FAS:
– mają wyjątkowo małą głowę
– ich górna warga jest cienka, a obszar między nosem a ustami (nazywany rynienką podnosową) jest spłaszczony
– oczy mogą być osadzone dalej od siebie niż normalnie
– nos bywa krótki i zadarty
Ale to tylko wierzchołek góry lodowej. FAS to znacznie więcej niż charakterystyczny wygląd.
Co się dzieje w środku?
Wyobraź sobie, że budujesz dom z klocków, a ktoś co jakiś czas przychodzi i potrząsa podstawą. Podobnie działa alkohol na rozwijający się mózg dziecka – przeszkadza w prawidłowym układaniu się wszystkich elementów.
W rezultacie dzieci z FAS często mają:
– problemy z koncentracją i pamięcią (jakby miały „dziurawy” umysł)
– trudności w nauce i rozumieniu konsekwencji swoich działań
– kłopoty z kontrolowaniem emocji (łatwo wpadają w złość lub smutek)
– problemy z koordynacją ruchową (mogą być niezgrabne)
– trudności w relacjach społecznych (trudno im zawierać i utrzymywać przyjaźnie)
Jak często występuje FAS?
Teraz przechodzimy do liczb, i uwierzcie mi, nie są one pocieszające.
Szacuje się, że w Polsce:
– na każde 1000 urodzeń przypada 2-3 przypadki pełnoobjawowego FAS
– jeśli dodamy do tego przypadki częściowe (gdzie występują tylko niektóre objawy), liczba wzrasta do 20-40 na 1000 urodzeń
– to oznacza, że co roku rodzi się u nas około 900 dzieci z pełnoobjawowym FAS i kilka tysięcy z częściowymi objawami
Na świecie statystyki wyglądają podobnie, choć różnią się między krajami w zależności od kultury picia alkoholu.
Dlaczego to się dzieje?
Przyczyna jest prosta – alkohol. Ale mechanizm jest bardziej skomplikowany.
Kiedy przyszła mama pije alkohol:
1. Alkohol swobodnie przenika przez łożysko
2. Trafia do krwiobiegu dziecka
3. Mały organizm nie ma jeszcze enzymów potrzebnych do rozkładania alkoholu
4. W rezultacie alkohol krąży w jego organizmie dłużej niż u matki
5. Niszczy komórki i zaburza ich prawidłowy rozwój
To trochę jak wlanie benzyny do silnika na olej napędowy – po prostu nie może to dobrze się skończyć.
Czy można wyleczyć FAS?
I tu dochodzimy do najtrudniejszej części – FAS jest nieodwracalny.
To nie jest choroba, którą można wyleczyć tabletkami czy operacją. Uszkodzenia, które powstały, zostają na całe życie.
Można jedynie:
– prowadzić terapię, która pomoże dziecku lepiej funkcjonować
– zapewnić odpowiednie wsparcie w szkole
– pracować nad problemami behawioralnymi
– leczyć współistniejące problemy zdrowotne
Jak zapobiegać?
Odpowiedź jest prosta – całkowita abstynencja w czasie ciąży.
Nie ma znaczenia, czy mówimy o:
– Piwie („przecież to tylko piwo!”)
– Winie („jedna lampka do obiadu”)
– Wódce czy innych mocnych alkoholach
Każdy rodzaj alkoholu jest równie niebezpieczny dla rozwijającego się dziecka.
Co możemy zrobić?
Edukacja jest kluczowa! Musimy mówić głośno o FAS i jego konsekwencjach. To nie jest temat tabu – to realny problem, który możemy powstrzymać.
Każda kobieta planująca ciążę lub będąca w ciąży powinna wiedzieć, że:
– nie ma bezpiecznej dawki alkoholu w ciąży
– szkody mogą powstać na każdym etapie ciąży
– lepiej całkowicie zrezygnować z alkoholu niż ryzykować
Podsumowanie
FAS to poważny problem, który można całkowicie wyeliminować poprzez niewprowadzanie alkoholu do organizmu w czasie ciąży. Pamiętajmy, że każde dziecko zasługuje na najlepszy możliwy start w życiu. Jeden kieliszek to nie jest warta cena za całe życie trudności i problemów zdrowotnych.
Jeśli jesteś w ciąży lub planujesz dziecko – zrezygnuj z alkoholu. Jeśli znasz kogoś w takiej sytuacji – przekaż tę wiedzę dalej. Razem możemy sprawić, że FAS stanie się problemem przeszłości.
